घर्च्यांक हांव जड या चड जाल्लीं तें हांव नेणा. पूण म्हाका पुर्ती वीस वर्सांची प्राय जायजय तर म्हजें काजार ह्या जेरिलागीं म्हज्या बाबान कर्न दिल्लें. म्हज्येलागीं एक उतर सैत विचारुंक्ना म्हळ्ळो राग या बेजाराय म्हाका नातल्लीच. आनी आसल्ली तर, म्हज्ये अभिपरायेची कोण पर्वा कर्ता म्हण?
“बाये, म्हाका गोबळ्यांत इल्लें उदक हाडन दी” म्हण बाबान म्हणजे म्हज्या मांवान म्हाका उलो दिताना म्हजी सासू चाळवाली.
“कित्या? हांवे हाडन दिल्यार तुज्या ताळ्यांत तें उदक देंवानांगी? या हांव कांय तांतूं वीक खिरवन दितां म्हण भियेताय?”
`खोक्क….. खोक्क….’ कर्न बाबान सोप्याच्या पोंता वयल्या त्या कस्रो आनी गुजिरी भर्न दवरल्ल्या अशीर, भूशऱ्या कुडांत कोनश्याक निदून खोंकली काडताना म्हाका ताची भिर्मोत दिसली.
धनपाराचीं वोरां दोन उतरल्यांत. आमचें सकडांचें जेवण जावन तें जिरुंक लागलां. पूण बाबाच्या पोटांतले दंत आजून भुखेन उचांबळ आसात म्हळ्ळें ताची ती उपासाची खोंकली सांगून आसा. म्हज्ये सासुचे कान केप्पे जावंकनांत तरी तिचें काळीज तिच्या पतिथंय आजून कित्याकगी मोव पडुंक ना. त्याच देकून ताका तिणे आतां पऱ्यांत उपाशिंच दवरला.
म्हाका बाबाची भिर्मोत दिसता तरी हांव असहायक जाल्यां. कांय हांव ताका खंच्येय रितिची कुमोक करुंक गेलीं तर ती म्हाका आनी मांवाक बांधून दिता. तिच्ये जिबेथावन उसाळचीं तीं जळत्या केंडां तसलीं उत्रां म्हजें काळीज मात्र न्हय शिंतिद्यी हुल्पायतात, उदकाक्यी उजो लायतात.
बाब परत तानेन पिंर्गाताना हांवे म्हज्ये सासू कुशीन पळेलें. तिका हाची पर्वाच ना म्हळ्ळ्येपरीं सोप्याच्या आन्येका पोंतार बसून ती तोंडांतली पान-फोड चाबून, कंर्गटावन आसा.
म्हजें काळीज आज कित्याकगी आयकाना. मांवाची म्हाका अधीक भिर्मोत दिसता. सटक्क कर्न उठून रांदपा कुडाक धांवतां. घड्येन भायर येताना म्हज्या उज्व्या हातांत बाबाचो रंग होगडायिल्लो पर्नो स्टीलाचो गोबळो उदकान भरून आसचो पळेवन म्हज्या सासुच्या आंगांत पंजुरली भूत रिगलोच.
“हांगा हाड तो गोबळो आलिसा” तिणे म्हाका खडक्क ताकीद दिली. तिची ती आज्ञा पाळुंक हांव कबूल ना जालीं देकून आयकानातल्ल्येपरीं करून शीदा गोबळो व्हर्न बाबाच्या हातांत हांवे दिला या ना म्हळ्ळें म्हाका कळच्या पयलेंच घोणिपरीं येवन तिणे उदकाचो तो गोबळो जोंपय मार्न असो वोडन घेतलो की, गोबळ्यांतलें उदक सगळें निदून आसलेल्या बाबाच्या आंगार पडलें.
सुकल्ल्ये कातीक रेवडायिल्लो हाडांचो घूड जावन उस्वास सोडन आसच्या बाबान एक असकत खिळंच मारली. त्या वेळार रागान दाडामां अडचून धर्न नाका तोंडांतल्यान हुनोनी वारें सोडच्या मांयचें विद्रूप आनी हरामिपण उस्पून येंवचें तें तोंड पळेंवच्याक म्हाकाच कांठाळो येवन भिरांत दिसली.
“आतां जेवणाच्या वेळार तूं इतलें उदक घोटशी तर थंय हून कर्न दवरलेली ती पेज कोणे भोकांवची लुसिफेरा?” मांय फुटलीच.
बाब भावडो आंगार पडलेल्या उदका निमतीं हिंवान आंकुडतालो एक सार्को. थोड्या दिसांथावन तो तापान असो ताप्तालो की ताच्या तोंडाचें रूपच बदलाल्लें. ताची ही परिस्थिती पळेताना तो आनी चड दिसांक जिवंत उर्चोना म्हळ्ळें म्हाका स्पषट भग्तालें.
“तूं कित्या म्हाका ह्या नमून्यार कषटिताय एलिजा? म्हाका तूं मोरुंक्यी सोडिनांय, वांचुंक्यी दिनांय. हांवे तुका कितें अन्याय केला?”
उत्रां ताचीं स्पषट आसल्लीं तरी असकत, कांपेरीं आनी पोकळीं जावन आयकालीं म्हाका. बाबाची खरस आनी खोंकली चड जावन आयली. लागिंच उभीं आसल्ल्या हांवे बाबाक `उलयनाका’ म्हण दोळो मोडलो. तितल्यार ताच्ये खोंकलेन ताका वोळावंक सुरू केलें. हर्द्या भितरल्ये दुखीन आनी हुलोपान गांयदोळ हुळवुळच्येपरीं दोळे जाता तितले भायर काडून उस्वास सोडच्याक तो कषटालो.
ताची ती दुर्गत पळेवन म्हज्या दोळ्यांनी दुःखां भरून आयलीं. कितें कर्चें म्हळ्ळें सुसतानासतां हांव संतापान त्या कुडा थावन भायर आयलीं, मांयक आंबाड्या दोळ्यांनी पळेवन.
“तुका म्हजेर राग येतलोच आलिसा. हाणे म्हाका कषटिताना तूं म्हज्ये सांगाता ह्या घरांत नातल्लेंय न्हयगी? हाणेÉ आधारल्ल्या कर्मांक घरांत न्हय त्या गोट्यांत लेगून हाका जागो हांवे दिवंक फावो न्हय. आज हांवे हाका फकत उदक पियेवंक सोडलेंना. हाणे म्हज्या तोंडांतली शिता उंडी सयत बलात्कारान भायर वोडन जालांत बसून आसल्ल्या सुण्याक उडयल्या. गोत्तासाये तुका? तितलो कसाप्पी, दोळ्यांत रगत नातल्लो हरामी, येमकुळो हो.”
“तूं कित्या नाका जाल्लें घडून सांगून त्या नेणाऱ्याची मत विकार कर्ताय एलिजा? तुका ह्या फटिंचें सगळें लेक देवाक दिवंक आसतलें.” उलंवच्याक त्राण आनी आस्पव ना तरी म्हजो मांव कषटांनी बडबडलो कांपेऱ्या ताळ्यान.
“हां….हां….. तितलें तूं म्हाका भेषटायनाका हां, घात्की जुदासा. त्या देवाचे दोळे कांय फुटुंक्नातल्ले तुंवे म्हज्ये थंय केल्लीं अतुर्वणां कर्ताना. ताणे म्हजें कसलें लेक घेंवचें? अळे, तुंच न्हयगी आतां जर्कटून आसाय तुज्या अन्नाडपणाच्या हऱ्येक कर्तुबाचें लेख दिवंक.”
“ए म्हज्या पोरासक सायबा, एक पावटीं ह्या दळदीर सैतानाच्या हाता थावन म्हाका सुटका दी. आनी म्हज्यान ही इझा सोसुंक जायना.” गर्गऱ्या आवाजान बाब निधान कुडक्या कुडक्या उत्रांनी अल्कंदलो उस्पून येंवची खोंकली बलात्कारान धांबून धरून.
“तितल्या वेगीं देवान तुका कशें व्हर्चें-या? हांगाचें सगळें काबार कर्नच व्हचाजय न्हयगी? तूं तितलो बरो मनीस जाल्लोय तर तुंवे अशें वळवळाजय म्हण आसल्लेंगी? तो बरो देव कितें म्हाका अन्याय करीत म्हण चिंतायगी तूं लुसिफेरा?”
बाबान जाप दिनासतां फकत सुसकार सोडलो धोव्या ताडांनी भरललीं दाडामाचीं सुकीं हाडां हालवन. आडोसाक रावून आयकुंच्या म्हज्या कानांक ताचे आटेविटे आज चिक्के चडच दिसुंक लागल्यात. पूण मांय मात्र आज आनिकी चड धारूण जाल्ल्येपरीं म्हाका दिसता.
काजार जावन ह्या घरांत हांवे पांय दवर्न पांच वर्सां उतरल्यांत. आयिल्ल्ये सुर्वेर मांय आनी बाबाचो तो काजारी मोग पळेताना म्हजो घोव जेरिचोच मोग असकत कसो दिसतालो. सकाळीं गुड्याक पालो या लांकूड हाडुंक तीं दोगांय सांगाता व्हेतीत तर धनपारां जेवणाच्या वेळार मात्यार एक व्हड सुक्या आडारांचो भोरो दवरून घरा पाटीं येतालीं मोगाचें तुपें भरून.
भारी एक मोग, एकवट आनी सांगात तांचो. आनी म्हजो एकलो घोव आसा पळे, तो कासाक प्रयोजनाक पडानातल्लो बजी चाप्पो मनीस. काजार जावन पांच वर्सांनी म्हज्ये सासुमांयक तेगां भुर्गीं जाल्लीं कंय. म्हजें काजार जावन पांच वर्सां उतरल्यारी पांच महिन्यांचो गर्भ सयत म्हज्या कुस्व्यांत रावुंक ना. तितलो पोकोळ दादलो म्हजो जेरी.
म्हज्या उपरांत काजार जाल्लीं म्हज्या सांगाताचीं सर्वां एका-दोगां भुर्ग्यांच्यो आवयो जाल्यांत. म्हाका मात्र देवान तसलें भाग आजून दिवंकच ना. देवाक कित्या दुर्साजय? ताणे दिताना घेवंक म्हज्या घोवाक तांक आसाजय न्हयगी? हितलांतलें ताचें कामच मुगदाना. रातीं पुरासणेन येवन, न्हावन, तेर्स करून मांयन दिल्लें इल्लें कोपाचें घोटून जेवाण कर्तानांच ताका कुंभकर्णाची नीद लाग्ता, व्हेच्या काळाची. म्हज्ये कुडिंतल्या तळमळ्यांची, आटेविट्यांची ताका खबर ना देकून म्हजे दोळे निदेक वेंगुंक बिल्कूल कबूल जायनांत.
म्हजी आवय हऱ्येका महिन्यांत `कांय बरी खबर आसायेगो?’ म्हण विचार्ताना खरी गजाल सांगल्यार तिका बेजार जांवचेंना? हो खोडू घोट हांव म्हज्या पात्कांचें प्राचीत म्हण सदां घोटून आसां. जेरीक मात्र ह्येविशीं कांय खबर, इच्छा, अत्रेग या खंत आसल्ली म्हाका आजून दिसुंक ना. ताचें सैंभ आनी कासत्च थंड, गार म्हण दिसता.
साधारण च्यार, पांच महिन्यां आदीं गुड्याक बाबा सांगाता सोप हाडुंक गेल्ली म्हजी सासू आवचीत हर्शेंच्या वेळा बदलाक वोताचीं साडे इक्रा वाजच्या आदिंच रागाचो गोल जावन घरांत भितर सरल्ली पळेवन हांवे सत्त्यान बाब खंय आसा म्हण विचारल्लें. तितलेंच, हातांतली कोयती काडन भायल्ये न्हाणियेच्या सोप्याच्या कोनश्याक उडवन, उज्याचीं किटाळां उठवन ती `शीव तांडव’ नाच करुंक लागल्ली. ती कितें कर्ता आनी कितें उलयता म्हळ्ळें एक्यी म्हाका समजाना जाल्लेÉं.
हांच्या, घोव-बायलेच्या जेंबारांत मधें पडल्यार म्हाकाच संचिकार म्हण चिंतून हांव रांदपांत मग्न जालीं. पूण मांय पर्त्यान खंच्यान मायाग जाली म्हळ्ळें म्हाका कळ्ळें ना. हांवेंय त्ये दिशीं चडीत गुमान केलेंना.
उपरांत म्हाका कळ्ळें की, त्या दीस मांय खंच्यान भायरी जाली म्हण बाब तिका सोधून गेल्ल्या तवळ म्हजी सासू आनी सेजार्चो निकाम सांगाताच पयस थावन हासून-उलवन येताना ताणे पळेलें कंय. म्हज्ये सासुमांयचो पुरासणेचो जिनोस आनी घामान भिजल्ली कूड पळेवन बाबान दुबावाची दिषट मांयचेर घाल्लीच ती बोल्चेली कंय. हीच आमच्या बाबान केल्ली महा चूक कंय. ही गजाल म्हाका बाबानच घुटान सांगल्ली.
तितलेंच…आपणाच्या घोवाक म्हळ्यार म्हज्या मांवाक बुरबूऱ्यां वोडनच आयिल्ली कंय म्हजी मांय तिच्ये जिबेच्या पोंताथावन उसाळच्या गाळी-सोव्यांच्ये सांकळीन बांधून. त्या उपरांत हांचो मोग कर्पून पडचा जालोगी या गांव सोडन पिडचो जालोगी कोण जाणा? मांय तिंगा तर बाब हिंगा. हांचो सांगात, मोग, संबंध तीर तिर्कूट जाल्लो. म्हाका मात्र ह्या घडिता पाटलो मिसतेर आजून सार्को सुसतोंक्ना.
पूण ह्या उपरांत म्हजो घोव जेरी सांजेचें घरा वेगीं येता. घरांतलें तें, हें काम कर्न आसता. म्हज्येलागीं एक सब्द मोगाचो उलंवच्याक ताका भिरांत या लजगी या आनी कितें मात्तिगी..म्हजी आंतरीक आशेची तान भागंवच्याक ताका मनच ना कशें दिसता. सांजेर चिक्के वेगीं हितलांतलो पाटीं आयलो तर शीदा मांयच्या कुडांत रिग्ता. तेर्स सुरू कर्ताना भायर येता. पूत आनी आवय कितें उलयतात या घुटमळ कर्तात म्हळ्ळें म्हाका एक्यी समजाना.
दोन दीस जायजय तर रातीं नीस-पेज जेवन निदल्लो आमचो बाब सकाळीं हांव उठताना गोमटी कुशीक करून दोळे उग्तेच दवरून अर्धी जीब भायर घालून पडचा जाल्लो. जीव व्हेच्या पयलें बरोच दडबडला या हुळवुळ्ळा म्हळ्ळ्येपरीं दिसतालें.
हांव म्हजीं सकाळिंचीं कामां सगळीं कर्न मांय सर्शीन व्हेतां तर ती म्हाका तिच्ये मांद्रेर दिसलिना. हर्शें हांवे व्हचून तिका उठयल्या शिवाय ती मांद्री सोडिनातल्ली. तिणे उठून न्हाण्येक व्हेताना तिची मांद्री आनी वोल हांवे फापुडन कोवुळन दवरिजय आसल्ली. तिचीं सकाळिंचीं सगळीं कामां कर्न तिणे तिच्या कुडा भितर रिग्ताना तिची काफी आनी नाषटो हांवे थंयसर तयार दवरिजय.
पूण आयचीं तिचीं कामां सगळीं उळटीं जाल्लीं. तिचो पूत, म्हजो पती जेरी म्हाका जाग जातासताना घरांत ना म्हळ्ळें म्हाका कळल्लें. आनी म्हजी सासू कसल्येगी घडबडेंत मिसळाल्या कशें म्हाका दिसतालें.
तितल्यार एकाचफरा मांयच्यो आराबायो आयकुंक लागल्यो. हांव भायर सोप्याक धांवलीं कितें जालें तें पळेंवच्याक.
बाबाची मेल्ली कूड आपल्या उसक्यार दवरून, दावो हात बाबाच्ये तकले पंदा उश्यापरीं पातळावन उज्वो हात आपल्या हदऱ्याक बडवन, दोळ्यांनी कणकट सिस्रिचीं दुःखां गळवन हाक-बोब ती मार्ताली. जालांत दोग दादले उभे आसचे म्हाका दिसले. आज वरेग तांकां हांवे आमच्या वठारांत या सुत्तुरांत पळेल्लेंच ना.
“ए आलिसा, तुजो बाब आमकां सकटांक सोडन गेलो न्हयेगो… म्हजें आयापण हांवे होगडायलें. ए म्हज्ये माय, काल रातीं इतल्ये आपुरबायेन जेवला, म्हज्येलागीं उलयला. अळे, सकाळीं उठताना अशें जालां न्हयगी? ए देवा, हांव आतां कितें करूं? जेरी खंय गेला आलिसा?”
तिणे म्हज्येलागीं एकाचफरा हें सवाल कर्ताना हांव कालुबुलीं जालीं. मध्यान रातीं म्हज्याच कुडांत निदललो, हळू उठून भायर गेल्लो जेरी उपरांत थोड्या वेळान भितर येवन म्हज्ये सर्शीन तितल्या लागसार येवन निदताना सगळो भिजून वोलो जाल्लो मात्र न्हय, बारीक कांप्तालो.
हाचो हो अथवो जिनोस पळेवन म्हाका भिरांत दिसली. बाबाची पिडा हाकाय लागलिगाय म्हण चिंतून हांव ताच्येथावन पयस सरून वोणदीक अडचून निदलीं, दोळ्यांक आजून जागे दवरून.
ह्या पऱ्यांत म्हजो जेरी केदनां म्हज्ये सर्शीन येतलो म्हण हांव आशेवन आसल्लीं. पूण आज ताणे म्हजी समीपाय जोडताना निजावन हांव भियान फांट्रेल्लीं.
पूण सदांच्या वेळार म्हाका निदेंतली जाग जाताना जेरी म्हज्या लागसार नातल्लो! तसो म्हाका चुकून गेल्लो तो आजून कित्या पाटीं आयलोना म्हळ्ळो मिसतेर म्हाका सतायतालो.
त्या उपरांत, थोड्या वेळान सगळीं कामां जालीं. सांजेच्या पांच वोरार बाबाचें मोर्न घराथावन काडलें. रातीं दुखिच्ये पेजे-जेवणाक वाड्यांतलीं आनी सैरीं-धैरीं म्हणून पन्नास जणां आसल्लीं. बाबाच्या आवचीत मर्णा निमतीं घरांतलें काम कर्न म्हजें नप्पट-नार जाल्लें. गुर्कारा सांगाता सवय आसल्ल्या दादल्यांक, तर्नाट्यांक तशें थोड्या स्त्रीयांक जेरीन सोऱ्याचो ग्लास दिल्लो.
बाबाच्या मर्णादिसा मांय रडल्ली ती आजून बारा दीस जाल्यारी रडुनच आसा, कोण घरा येवन तिका भुजयताना. हेर वेळार ती तिचीं सदांचीं कामां जिवदाळिपरीं सरसर कर्न हर्कत नासतां कर्ता आपल्या दोळ्यांनी दुःखाची लंय सयत दाखयनासताना.
म्हजो जेरी आतातां तिका आनिकी चड खाल्तो जावन चलुंक लागला. ताच्या हातांत कसलिंगी दसतवेजां मांय दिवन खंयगी सदांय धाडून आसा. सांगाताच नोटांची कोवळीय तवळतवळ दिता.
काल्च्ये रातीं हांव बोऱ्ये निदेंत आसतां जेरी येवन म्हाका उठयलागलो. हांवे निदेच्या आमालान तशेंच भिरांतेन सुजल्ल्या दोळ्यांनी म्हज्या पतिरायाक तितल्या लागसार थावन पयिल्ल्ये पावटीं पळेल्लो.
“आलिसा…. तूं कांय खंत करिनाका. बाब मोरून आमकां कांय लुक्साण जावंक ना. मांयन सगळी आसत म्हज्या नांवार कर्तां म्हळां. तुंवे मात्र सय घालिजय.”
हांव ताकाच आज्याप पावलेल्या दोळ्यांनी आतां पळेवंक पडलीं. हो कितें उलयता तें म्हाका कितेंच समजाना जाल्लें.
“तुंवे कितेंच कर्ची गर्ज ना आलिसा. थोड्या तेंपाक तुंवे तुज्ये आवय सांगाता तुमगेर रावल्यार पुरो. हांगाचीं सगळीं कामां जातच हांव तुका पाटीं आमगेर आपवन हाडतां. तुंवे कसलीच खंत या बेजाराय कर्ची गर्ज ना.”
जेरी खंयगी नोट दवरून कितेंगी म्हज्येलागीं सांग्तालो. ताचो इरादो या हेतू कितें म्हळ्ळो तो उग्त्यान सांगुंक तयार नातल्लो.
“हांवे घरा गेलीं तर हांगा घर्चें काम सगळें कोण कर्ता? मांयक….”
“ती सगळी राटावळ तुका नाका. तें सगळें आमी पळेवन घेतांव. चड नाका, थोड्या महिन्यांक या एका वर्साक तुंवे कुळारा रावल्यार पुरो.”
“एक वर्साक!?”
“व्हय.. तितल्या भितर आमचीं सगळीं हांगाचीं कामां आमी कर्न मुगदितांव. उपरांत तुका हांगा आपडन हाडतल्यांव. तूं कांय भियेनाका. तुका धयराक हांव आसां न्हयगी?”
जेरी कितेंगी उलयतालो कोणेंगी सांगून दिल्ल्ये भाशेन. म्हजें तोड शीदा पळेवन उलंवच्या तितलें धयर सयत ताका नातल्लें.
“कसलीं कामां करुंक आसात तुमकां हांव हांगासर नातल्ल्या वेळार?”
“तें सगळें माय कर्ता कंय. तूं हांगासर आसल्यार तिका धयर पावाना कंय. तूं हुश्यार आसाय कंय. तशें…तशें……”
म्हाका पिंतेग निधान चडून येतालो. नीद म्हजी खंच्यानगी धांवल्ली. हांवे त्येच रागाच्ये नद्रेन जेरीक पळेलो, पयिल्ल्ये पावटीं थोड्या वेळाक. तोवी म्हाका पळेलागलो बोरो भियेवन.
“हांव हांगा थावन व्हचाना जेरी. तुंवी म्हज्ये सांगाता येशी तर मात्र…”
“तशें म्हणानाका आलिसा. मागीर हांवे मांयन सांगल्ल्येपरिंच तुकाय करिजय पडात.”
“म्हळ्यार…?”
“नाका. तुका नाका ती गजाल. तूं हांवे सांगल्ल्यापरीं कर. चडीत सवालां करिनासतां तुमगेर व्हच तूं.” जेरी कित्याकगी दिषट धर्णीक लावन चिक्के पाद्देवन उलवंक लागलो.
म्हजो दुबाव आतां थीर जालो. तर बाबाक ह्याच ताच्या पुतान आवयन सांगल्ल्येपरीं जिवेशीं मारला!!
`असल्या खुनिगारां सांगाता हांवे कशें रांवचेंगे ए म्हज्ये आवय?’ म्हजें काळीज भियान खिळंच मारुंक लागलें.
पूण म्हाका कित्या हीं आवय आनी पूत घरा थावन कुळारा धाडतात म्हळ्ळ्या सवालाक जाप मेळानामू? म्हजी सासू कसली शिरिगुंडी रचून आसागाय? तिका इसकोलाचें कांय शिकप ना जाल्यारी असलीं कुतंत्रां ती कशीं जाऱ्येक हाडता?
* * *
आतां हांव कुळारा आसां. म्हज्ये आवयक हांवे सगळी गजाल सुटावें सांगल्या उपरांत ती म्हाका मांवाड्या व्हेचेंच नाका म्हणता. कोणेंगी सांगल्लें आयकालें हांवे, म्हज्या सासून घराची अडी एक दवर्न उरल्लें भुंय-भाट सगळें विकलां कंय. कित्या म्हळ्ळें कोण्यी नेणा. आवय आनी पूत मात्र सांगाता जियेतात. जेरी सदांच सोरो पियेवन येवन आवयलागीं जगडता कंय. ती भावडी दुःखां गळवन पुता मुखार आपले हात उदारे करून आपणाक निकामान घातान भुलवन, फसवन, नागवन वाटेक लायिल्ल्याक ताका एक्सार्को शिराप दिता कंय.
म्हाका आपवन व्हरुंक जेरी दोन पावटीं आयिल्लो ह्या पासार जाल्ल्या चवदा महिन्यांनी. हांव ताच्ये सांगाता पाटीं कुळारा व्हचुंकच ना.
पूण खूब संतोसान भरल्यां.
हांव वेगिंच आवय जांवच्यार आसां!!
