लिया म्हाका सुमार वीस वर्सां थावन वळकिचो, बरो इषट. म्हाका वळक जाल्ली पयल्ये पावटीं इंग्रेजिकट्टे होटेलाक चा पियेवंक गेल्ल्या तवळ. एकदम मुगद व्यक्ती. इल्लिशी कुमेर बेसाय, कस्रिवाल सोडल्यार दुस्री पर्गांवची जोड ताका नातल्ली.
सन्वारा सांतेक थोडीं कस्री पानां, काजू बी, कणगी, व्हाळची बाजी, अबोलीं, मात्या वोज्यान व्हर्न गेलो तर एका हफ्त्याक जाय तितली घर्ची आनी होटेलाची वोर्वी हाडन होटेलांत व्यार कर्चें ताचें सदांचें. फिर्गजेंत मर्ण जाल्यार सिमेसत्रिंत फोंड्यी काडतालो. साद्या उत्रांनी, तमाषयांनी हेरांक लागीं वोडतालो. कसलीय वायट सवय ताका नातल्ली. असल्या शेगुणांक लागून म्हाका तो चड चिडकल्लो. ताच्या होटेलांत एक हून चा पियेली तर म्हाका संतोस.
‘इंग्रेजिकट्टे’ होटेल कांय व्हडलें न्हय, दोन बांक, दोन मेजां तितलेंच. ताची पतीण सिसील ताका कुमक कर्न मांद्री आसल्ल्या तितलेच पांय सोडोवन माऱ्यादीन देव भिरांतीन दीस सार्ताली.
“चायेचो ग्लास तोंडाक दवर्तानांच हांवें ताचें मुखमळ बावल्लें पळयिल्लें. आज लिया सदांच्ये बरीं नातल्लो! कितेंगी खंतीन आसा! “लिया कितें खंतिषट आसाय? आज कांय व्यार नांगी?” म्हळें.
पूण तो वोगे रावलो आनी भायर तिळुंक लागलो.
“कितें लिया भलायकी बरी नांगी?” म्हळें. पूण तो वोगे रावलो.
“तुज्ये थावन म्हाका एक उपकार जायजेने अलेसा!” पिंर्गून लिया म्हणालो.
“म्हज्ये थावन जांवच्ये तसलें जाल्यार खंडीत कर्तां. कितें सांग!” म्हळें हांवें.
“काल्च्या दिसा म्हज्या व्हडल्ये धुवेक ग्रेसीक सयरीक पळेवंक चेड्या घर्चीं आयिल्लीं. पूण…?”
“पूण कितें जालें, लिया?”
“कितें सांगचें अलेसा “दोत देणें” म्हण २५ पांवडां भांगार विचारलां, दिसाक कांय ३०० रुपय जोडच्या हांवें खंय थावन २५ पांवडां हाडचीं? “म्हाका तुज्ये थावन ५० हजार रुपय दिवंक जायत्गी अलेसा? आनी थोडे खंय थावन तरी तलास कर्तां.”
म्हाका आलोचन सुरू जाली. म्हज्ये थावन साध्य जाल्यार खंडीत उपकार कर्तां म्हण ताका हांवें उतर दिलां. पन्नास हजार दिंवचें कांय म्हाका कषटांचें न्हय. बाबान केल्ली थोडी आसत आसा. तें न्हय आसताना म्हजें रियल एसटेट बिस्नेस बरें चल्ता. खंयसऱ्यी एक जागो हेरांच्या मात्यार घालो तर पन्नास हजार मेळतात. पयशे दिंवचें कांय व्हडलें न्हय? पाटीं मेळतले म्हळ्ळो भर्वसो म्हाका नातल्लो, जाल्याऱ्यी इषटाक दिल्लें उतर पाळिजेने? तें न्हय आसतां समाजेंत नांव, प्रतिषटा चडोवंक हो एक भांग्राळो अवकास! हें चिंतून, मुकली दीषट दवर्न, “जायत लिया फाल्यांच दितां तूं मुकार सर…!” लियाच्या तोंडार सबार दिसांनी पयलो हासो त्या दिसा उदेल्लो.
रातीं निदल्ल्या म्हाका उज्वाडललें गोत्तूच ना.
“चा पियेवन जाताना वरां नव. फाल्यां दुस्रो सन्वार ब्यांक रजा आसा म्हण चिंतून ब्यांका थावन पयशे हाडले आनी कुमेर होटलाक गेलों आनी पयशे लियाक दिले.
“तूं वर्तो अलेसा! तुजो व्हड उपकार जालो. तुजे हे पयशे ‘रीण न्हय खुणच’ म्हण चिंत्तां. मेल्यार गेलों, म्हजी कुमेर आसा. वांचल्यार म्हजो जीव आडोव दवर्न तरी तुजे पयशे फारीक कर्तां अलेसा!”
हाच्या उपरांत ३ महिन्यांनी ग्रेसिचें रोनी लागीं काजार जाल्लें. लियाच्या दोळ्यांनी नेकेत्रांचो पर्जळ दिसतालो. धुवेच्या काजारांत लियान आनी सिसिलान संतोस देखल्लो.
तीन महिने उतरलले तितलेच, सदांच्ये बरीं हांव घरा पावताना, म्हजी येज्मान कात्रीन म्हज्या येण्याक राकून रावल्ल्ये बरिंच आकलासान उलोवंक सुरू केलें. “अळेने, लियाबाची धूव त्या दीस काजार जालेने? ताचो नवरो रोनी सरलो खंय! ताका पयलेंच ब्लड क्यान्सर आसल्लें खंय! पिडा लिपोवन दवर्न आवय बापायचें आयकून काजार जाल्लो खंय!” म्हणालें कात्री.
“ब्लड क्यान्सर!” लियाच्या कुटमाक वाटेर घालो ताणीं, ग्रेसी आतां गुर्वार सयत. ताका कोण गत बावड्याक? आनी ताच्या बाळश्याची गत कितें?” अशें चिंतून धांव धांवीं तांच्या घरा पावलों.
“सुनेन केदाळा घरा भितर पांय दवरलो! तवळच घराचो खांबो कोसळ्ळो!…” म्हळ्ळी कोडू खबर थंयच म्हज्या कानाक पडली. “पिडेन मरण पावल्ल्याक आनी सुनेन घरा भितर रिगल्ल्याक कितें संबंध?” म्हळ्ळें म्हाका अर्थ जालोना.
हें घडून एक महिनो जाल्लो मात्र. लिया चड असकत जालो. ताचें फाप्सल्लें मुखमळ पळेवन म्हाका ताका दिल्लें रीण पाटीं विचारुंक मन आयलें ना.
एक दीस लिया म्हाका पळेवन “अलेसा, तुवें दिल्लें दोतिचें रीण हांव सवकास फारीक कर्तां. बेजार करिनाका” म्हणालागलो.
एका महिन्या उपरांत मिल्लाचो सन्नी म्हणालो. “अलेसा, तुका ही खबर कळित्नांगी? इंग्रेजिकट्टे होटलाचो लिया सरलो ने? थोडीं सांग्तात ताका किडनी समस्से आसल्ले आनी तो ताका वकत कर्तालो खंय! आनी थोडीं सांग्तात धुवेच्या काजाराच्या रिणा खातीर किडनी विकली अशें गुरू गुरू उलयतात. खंयचें सत, खंयचें फट रचल्लो देवच जाणा अलेसा!”
“हाका कितें जालेंगाय” म्हण चिंतुंक पडलों. अनाथ जाल्लीं ताची बायल भुर्गीं. तांचें तोंड पळेवंक म्हाका कषट जाले.
लियाच्या मर्णा उपरांत थोडे दीस म्हाकाय समाधान नातलें. लियाचीं तीं उत्रां, ताचें हासतें तोंड, ताणें दिंवची चा, हें सगळें म्हजें मातें बोकूर्न आसल्लें. एकेक पावटीं लिया मती पडद्यार धोसच्ये बरीं म्हाका भोग्तालें आनी ताका दिल्ले ते पन्नास हजार रुपय सयत म्हाका वोगे बसुंक सोडिनातले.
दीस तो निमाणो सुक्रार. कंपौंडाची गेट आवाज करिलागली. पळयताना लियाची पतीण सिसील बाय! तिच्या तोंडार आजून बेजाराय माज्वोंक नातली. तिका पळेवंक म्हाका जालें ना. तरी “कितें सिसील बाये? सक्कड देवाची मांडावळ. आमी कितें करुंक जाता म्हणताना…”
“म्हज्या येज्मान्यान तुका पन्नास हजार रुपय दिवंक आसल्लेने… ते पाटीं तुका दिवंक हांव आयलीं अलेसाबा…”
“न्हय बाये इतलो व्हड ऐवज तुका खंय थावन आयलो?” म्हणताना, शेरांतल्या आस्पत्रेच्यांनी म्हाका धाडन दिल्ले अलेसाबा… हे पयशे म्हज्या पतीन तुका दिवंक सांगल्ले” म्हण आपलो पालोंव दोळ्यांक घसटून चल्ल्ली.
“म्हजो जीव आडोव दवर्न तरी तुजें रीण फारीक कर्तां अलेसा, बेजार करिनाका!” लियाचीं तीं उत्रां म्हाका आनिकी चड खंचुंक लागलीं.
“हां! त्या दीस म्हजो मांव जिवघात करून मेल्लो हीच गजाल जायजे. हांवेंय म्हज्या बाबाचें आयकून कात्रिच्या पप्पा लागचें ३० पांवडां भांगार “दोत देणें” म्हण घेतलें. सार्को उगडास आसा. त्या लक्ष्मण आचारी कडेन जोकोवन घेतलें. आज म्हाका समजलें. हांवेंय दोत घेवन कात्रिनाच्या कुटमाक व्हड अन्न्याय केला! हें चिंतप म्हज्ये मतीक जगलाण्या परीं मारलें!
कात्री म्हणमुणुंक लागलें. “तूं आनी तुजो बाब कांय भागेवंत न्हय! तुमी घेवनांये? ३० पांवडां म्हज्या कुळारा थावन, म्हज्या बाबान कोसचें जोत विकून तुका दोत दिल्ली. ना तर आज तो जिवंत आसतो, आनी तुंय इतलो व्हड जातोनांय…!”
म्हज्ये लागीं ताका पाटीं दिवंक जाप नातली. “अळे कात्री, हांवेंय व्हड चूक आधारल्या. तुजो पप्पा जिवघात करुंक्यी हांवच कारण. म्हाका माफ कर आनी मुकार अशें करुंक नजो. “दोत देणें” म्हळ्ळ्ये पिडे थावन आमची समाज मुक्त जायजे.
“आतां म्हजो पप्पा कितें जिवंत जातालो?” म्हण कात्री सुसकारलें.
“कात्री हाका एकच प्राचिताची वाट आसा. हे म्हज्ये लागीं पन्नास हजार रुपय आसात. सिसिलान धुवेच्या काजाराक घेतल्लें रीण पाटीं हाडन दिल्यात. आनी थोडे हाका घालून ३० पांवडां भांगार हाड्यां. लियाच्ये धाकट्ये धुवेक आनी आमच्या पुताक मार्कूक काजार कऱ्यां. काजाराचो खर्च आमीच पळेव्यां, कितें म्हणताय कात्री….?”
“हूं…” म्हण कात्रिनान तकली हालयली!
