अक्तोबर २६वेर आपल्या ७५ वर्सांचे प्रायेर देवादीन जाल्लो कोंकणी साहित्य संसारांत ʻवासू वालेन्सियाʼ म्हळ्ळ्या नांवाखाल हजारों साहित्य मोगिंक मोगाचो जावनास’ल्लो मानेसत एडवीन जोसेफ फ्रान्सीस डिसोजा हांकां कर्नाटक कोंकणी लेखक संघ, कर्नाटक हांचे तर्फेन श्रद्धांजली काऱ्यक्रम मांडून हाडल्लें. २०२३, नवेंबराच्या ५ तारिकेर आयतारा सकाळीं १० वोरार, मंगळूरच्या डोन बोसको मिनी सभासलांत मांडून हाडल्ल्या ह्या श्रद्धांजली सभेक ताचे आप्त बरवपी मित्र, अभिमानी तशेंच ताची पतीण श्रीमती जेन डिसोजा, धूव रूत एसतेर आनी हेर कुटमा सांदे हाजर आसल्ले.
काऱ्याच्या सुर्वेर एडवीन जे. एफ. डिसोज तशेंच आयलेवार देवाधीन जाल्ल्या शान बोंदेल आनी मेक्सी केलराय हांचो उगडास काडन मौन प्रार्थना द्वारीं मानान गौरव अर्पिलो आनी तांच्या कुटमांक भुजावण पाठयली. त्या उपरांत उलयिल्लो ʻकोंकणी लेखक संघ, कर्नाटकʼ हाच्या सुंकाण समितिचो संचालक मानेसत रिचार्ड मोरास-‘खळानासतां कोंकणी साहित्याची सेवा केल्लो, कोंकणी स्पीरीत काळजांत झरवन, कोंकणी दिव्याचो प्रकास सगळ्यान फांकयिल्लो एडवीन जे. एफ. डिसोजा कोंकणी साहित्य संसारांत तशेंच हर कोंकणी साहित्य प्रेमिंच्या काळजा-मनांनी शाश्वीत जीवंत उर्तलोʼ म्हणालो.
के.एल.एस. तर्फेन एडवीन जे. एफ डिसोजाच्या कथा आनी कादंबरिचेर उलयिल्ल्या डो| एडवर्ड नज्रेत हाणे- एडविनान इंगलीश साहित्य मसत वाचल्लें देकून ताणे रचल्ल्या कोंकणी साहित्याचेर ताचो प्रभाव चड आसल्लो. हाका लागोन थोड्यांनी ʻतो इंगलिशांत चिंत्ता आनी कोंकणेंत बरयताʼ म्हळ्ळेंय आसा. एडविनाक त्या विश्यांत बेजराय नातल्ली. कुर्कुरीत संभाशन, वासतवीक विवरण आनी सधृड पात्र – हें ताच्या काण्येंची एक विशेषता. हर ताच्या साहितीक रचणे पाटल्यान विशेस चत्राय आनी मसत तयाराय आसताली. १९७७ इस्वेंत बरयिल्ली ताची पयली कादंबरी ʻनिमाणी शेळीʼ हांतल्या एका सन्निवेशांत एडवीन अशें बरयता – ʻलिल्ली काली हासलें मात्र. ताच्या मतिंत नांव, देश नातल्लें तुफान उटतालें. शिंतीद म्हळ्ळें तारूं ह्या तुफानांत शिर्काल्लेंʼ. असलें विवरण ताच्या हर कादंबरिंनी वाचुंक मेळता. तो आपल्या पात्रांचीं उत्रां मात्र न्हय, तांचीं भोगणां, संगीं पात्रांचे हाव-भाव्यी व्यक्त कर्तालो. अशें तो ताच्या पात्रांक जीव भर्तालो. ताच्या थोड्या कादंबरिंनी ताणे आमच्या परिसराचे सामाजीक विषय विंचल्ले आसात. ʻजोवळी वज्रांʼ कादंबरिंत घटाच्या काप्ये तोटांतल्या जिविताचें चित्रण आसा तर, ʻशेतांतलीं फुलांʼ कादंबरिंत शेत्कारांचें जीवन, आनी ताणी आधुनीकता आपणावंक ओद्दाटचें पिंत्रायिल्लें आसा. ताच्या तर्नाटपणार ताणे रचल्ल्या साहित्या पयकी थ्रिल्लर चड आसात. ʻपिलाताचें फर्माणʼ, ʻएक मनीस दोन सावळ्योʼ, ʻआज आमी खून कऱ्यांʼ, ʻजुदासाचो कुरोवʼ, ʻतांबडो साळियोʼ अशें ताचे रचल्ल्या थ्रिल्लरांची पट्टी लांबोनच वेता. ʻपिलाताचें फर्माणʼ कोंकणेंतली पयली गूडाचारी कादंबरी म्हळ्ळ्या गौरवाक पात्र जाल्या. ताच्या कादंबरीं पयकी ʻम्हज्या वोडतांतले गुलोबʼम्हाका चड आंवडलेली कादंबरी. ती वाचताना तांतले क्रिसती, जेनिफर, लिंडा, जेसन तसले पात्र इतलेय जिवाळ आनी आपुरबायेन ताणे रचल्ले आसात. ʻउण्या भावाडताचेʼकादंबरिंतली इज्जा आकय, अंतोन पिरेर – हे सर्व पात्र पळेताना, ताणे नीज जिण्येंत पळेयिल्ल्यांकच ताच्या कादंबरिंतले पात्र जावन रचल्यातगी कोण्णा -अशें आमकां भोग्ता. ताच्या ʻविंचून काडलेली पर्जाʼकादंबरिंत जो सिलवेसटर डिसोजा म्हळ्ळो एक प्रमूक पात्र आसा. त्या पात्राचें वर्णन आनी त्या पात्राच्या व्यक्तित्वाचें चित्रण पळेयताना तो आनी एडवीन दोग्यी एकच आशें म्हाका भोगल्लें आसा. खूद एडविनालागिंच हांवें हे विशीं विचार्ताना, तो अमृको हासल्लो शिवाय ताणे ʻव्हयʼवा ʻनाʼम्हळ्ळें ना.
आमच्या वाचप्यांक युएफ्ओ (UFO) ची माहेतच नातल्ल्या वेळार ताणे बरेयिल्ली ʻते आयल्यातʼकादंबरी, ʻहांव जियेतांʼम्हळ्ळी ताची फिलासाफिकल कादंबरी, तवळ पऱ्यांत ʻआमचे वाचपी साधे, तांकां उंचलें दिल्यार समजानाʼ म्हळ्ळें चिंतप मार्न उडवंक पावल्यो. ʻएडविनान वाचप्यांक ताच्या मट्टाक हाडलेंʼ म्हळ्ळें फा| चेतनाचें उतर संपूर्ण सार्कें जावनासा. ʻजुदासांक कुरोव, एक मनीस दोन सावळ्यो, हांव पाटीं आयलां’ ह्या कादंबरिंनी इंगलिशांत दिसचीं उडकें साहित्य आसोन कोंकणेंत येदोळ हेर कोणेंय बरयिल्लें ना. ʻसिरेनांतलो जुदासʼ ग्रीक देशाच्या पाटथळार बरयिल्ली कादंबरी. ही वाचताना वाचप्याक खूद त्या सुवातें आसा तसलो अनभोग जाता.
एडविनान कोंकणेंत बरंवच्या बदलाक हेर खंच्याय भाशेंत बरयिल्लें तर खंच्यागी उंचल्या पांवड्याक तो पावता आसल्लो म्हण म्हाका भोगल्लें आसा. कांय थोड्यो ताच्यो काण्यो इंगलीश तशें हेर भाशेक भाशांतर जाल्ल्यो आसात. पूण ताच्यो ʻविंचून काडलेली पर्जा’, पयकी ʻम्हज्या वोडतांतले गुलोबʼ, ‘जोवळीं वज्रांʼ कादंबरी जर हेर भासांनी आयिल्लें तर एडविनाचें नांव निजायकी भोव उंचल्या स्थानार आसतें. ʻकाळें भांगारʼ, ʻजांबिया दहशतʼ तसल्या कादंबरी पाटल्यान एडविनान गूंड अध्ययन केल्लें आसा.
काणियो, कादंबरी भायर जायत्या पत्रांनी ताचीं अंकणां फायस जातालीं. सां लुवीस कोलेजिंत पद्वी शिकपाच्या भुर्ग्यांक तो थियोलोजीय शिकयतालो. हाचो प्रभाव खूद ताच्या जिविताचेऱ्यी पडल्लो आसा. हाका लागोन ताच्या अंकण बर्पांनीय बदलावण जाल्ली आसा. ताच्या बर्पांक उण्यार तीन चार पावटीं पुणी केंद्र साहित्य अकाडेमी प्रशसती मेळाजे आसल्ली. तितलें उंचलें साहित्य ताणे रचलां. पूण लिपियेच्या कारणाक लागोन ताका ती मेळ्ळिना. ʻकाळें भांगारʼकादंबरी देवनागरीक लिप्यंतर केल्ले वर्वीं मात्र ताका केंद्र साहित्य अकाडेमी प्रशसती फावो जाली. हेर सर्व प्रशसत्यो ताका सोधून आयिल्ल्यो तर केंद्र साहित्य अकाडेमी प्रशसतेखातीर ताणे थोडें काम करिजे पडल्लें. हीय फकत ताची न्हय, बगार कानडी लिपिंत बरयतेल्या सर्व बरयणारांची दुर्देशा.
सत्तर आनी पांच वर्सांची संतृप्त जिणी जियेल्लो एडवीन ताच्या हर संग्तिंक जेन जायेचेर होंद्वोन आसल्लो. तिणे आनी रूतान ताका भोव उत्तीम थरान सांबाळ्ळां. आमकां सांडून गेल्ल्या एडविनाक सासणाचो विशेव माग्तांʼम्हणालो.
एडवीन जे.एफ. डिसोजान साहित्याच्या वावरा बराबर साहित्याभायल्या वावराविशीं माहेत दिल्लो ताचो आप्त मित्र मच्चा मिलार हाणे – एडवीन केंद्र साहित्य अकाडेमिचो जेराल सांदो जावनासल्ले वेळीं लिपिंचो वाद ताणे परत जिवो केल्लो. त्या बाबतीं वावरुंक मंगळुरांत सुटके समिती रचल्ली. तांतूं हेर साहितीं संगीं तोय आसल्लो. सां लुवीस कोलेजिंत ह्या बाबतीं एक समावेश्यी आसा केल्लो. हें झूज सात वर्सां चल्लें. निमाणे दुडवाच्या बोर्गोळाक लागोन हें पाटीं पडलें. तरी, आमी तवळ तवळ मेळोन आसल्ल्यांव. आमचा अक्रेच्या भेटेंत ताचो ʻचोकलेटांʼकथा संग्रह हांवें ताच्या हसताक्षरा संगीं विचार्न काणगेलो. म्हज्या वांट्याक ही ताची उडासाची काणीक जावंक पावली.
ताणे राकणो दफ्तरांत म्यानेजर जावन, सां लुवीस कोलेज कोंकणी संस्थ्यांत काऱ्यकारी निर्देशक जावन वावर केल्लो आसा. हांगासर पद्युत्तर विद्यार्थिंक तो कोंकणी गद्य शिकयतालो. कोंकणी पद्युत्तर डिपलोमाक पठ्य ताणे तयार केल्लें. SACAAचो अध्यक्ष तो जावनासल्लो. इक्राव्या कोंकणी साहित्य सम्मेळाचो अध्यक्ष जाल्लो. न्यूडेल्ली साहित्य अकाडेमिचो जेराल सांदो जावनासल्लो, कोंकणी लेखकांचो एकवट (री.) मंगळूर हाचो माजी अध्यक्ष, बारा वर्सां भर अमर कोंकणिचो संपादक, गोवा युनिवर्सिटी कोंकणी विभागाच्या सलहा समितिचो सांदो जावनासल्लो, तेरा वर्सां भर सां लुवीस कोलेजिंत पयल्या आनी दूसऱ्या वर्सांच्या विद्यार्थिंक मुळाव्या देवशासत्राचेर उलवप दितालो. रोटेरियन सेवा आनी रोटालोर पत्राचो संपादक जावन ताणे वावर दिला” म्हणालो.
उपरांत उलयिल्लो ताचो सांगोडी मित्र मानेसत डोलफी कास्सियान- ʻʻएडविनाक ताच्या एकुणीस, वीस वर्सां प्रायेथावन हांव ताका ओळकातां. ताची ʻपिलातान दिल्लें फर्माणʼकादंबरी, ताणे, फा| विल्ली डिसिलवा आनी सिरिवंतान मेळोन इंगलिषाक तर्जण केल्ली. पूण ती फायस केलिना. ताणे एक नाटक्यी बरयिल्लो जो एक्यी प्रदर्शन देकोंक पावलोना. ताची प्रती अजून म्हजेलागीं आसा. ताणे थोड्यो कविताय बरयिल्ल्यो, तांतल्यो थोड्यो मित्रार हांवें फायस केल्ल्यो. ताची ʻहांव जियेतांʼकादंबरी मित्र पत्रार फायस करुंक विचारुंक वेताना ताणे ʻती कोण वाचता म्हण फायस कर्ताय?ʼम्हण म्हाकाच पाटीं सवाल केल्लें. ती फायस जावन भोवच लोकामोगाळ जाली. हांवें ताचे ३०० बूक्यी छापले. तेय एका म्हयन्या भितर विकोन गेले. ताणे ʻसाहित्य वाचप्यां तेकीद बरयना बगार तांचे खातीर बरयतांʼम्हळ्ळ्या ताणे निजायकी वाचप्यांक ताच्या मट्टाक हाडलें. एडविनाक हांव सदांच ऋणी. कित्याक तो जायित्तें म्हाका दीवन गेला. ताच्या कादंबरी पयकी लगबग २५ कादंबरी हांवेंच फायस केल्ल्यो तरी हांवें ताका २५ रुपय लेगून दिल्ले नांत. एडविनाक आमी शृद्धांजली दिंवची म्हळ्यार ताच्यो कादंबरी परत आनी परत वासच्यो.
ʻराकणोʼ संपादक मा| बा| रुपेश माडता हाणीं देवाधीन एडविनाच्या दुखेसतांक भुज्वण पाठवन मागणें भेटयलें. उपरांत देवाधीन एडविनाची पतीण मानेसतीन जेन डिसोज, धूव रूत , कुटमादारां, कोंकणी साहिती, एडविनाचे अभिमानी सवें हाजर आसल्ल्या सर्वांनी देवाधीन एडविनाच्या फोटोक फुलां अर्पून गौरव पाठयलो.
मानेसत हेनरी मसकरेनसान काऱ्यें चलवन व्हेलें.
वर्दी: पिंटो वामंजूर
तस्वीऱ्यो: लवी गंजिमठ
