साहित्य आनी विमर्सो – एक नदर

कांय थोड्या महिन्यां आदीं वाटसापार आयिल्ल्या एका हास्य संदेशाचो उल्लेक कर्च्या सवें हें लेकन आरंब कर्तां. वाटसापार एक संदेश आयलो. पावसाच्या अभावाक इंगलीष मीडियम इसकोलां कारण. कित्याक इंगलीष मीडियम इसकोलांनी ‘rain rain go away’ म्हण शिकयतात. पूण कन्नड मीडियम इसकोलांनी ‘`बारो बारो मळेराय’ म्हण शिकयतात. अशें आसल्लो तो संदेश.

हास्य संदेशाचो उद्देश कितेंयी आसूं. पूण पावसा विशीं घडल्ल्या ह्या दोन बाळ गितांचे विशलेषण केल्यार, हर एक साहित्य प्रकारांत विमर्शाची गर्ज कितें तें कळता. ‘rain rain go away’ इंगलीष गीत आनी हाचें उगम इंगलेंडांत आसा. थंयच्या लोकाक पावस म्हळ्यार कसलिगी उबगोण. कित्याक इंगलेंडांत केदाळा पावस, केदाळा वोत म्हण सांगुंक जायना. थंयचें वातावरण अजीब रितिचें. देकून जोनीन ‘rain rain go away’ म्हण गांवच्यांत चूक दिसाना, कित्याक पावसांत खेळोंक ताका जायना. पावस येता तर ताका खेळ ना.

पूण आमचो कन्नडाचो रामू `बारो बारो मळेराय’ म्हण गायता, कित्याकगी म्हळ्यार वर्साच्या तीन-चार महिने मात्र येंवचो पावस ताका लागशिलो. आनी अशें ताका पावसांत खेळुंक्यी कळीत आसा. पावसाचे म्हळ्ळेच खेळ ताचे लागीं आसात. तशें आसतां पावस येवन्ंच आसुंदी म्हळ्ळें भगाप ताचें.

हर एका साहित्य आनी साहित्य प्रकारांत एक संसकृती आसता. आमी एक कला विमर्श्याक ओप्सिताना, त्या कले पाटली, साहित्या पाटली संसकृती, आचार-विचार, text with context विस्रून विमर्सो करुंक जायना. आकेरीक विमर्सो म्हळ्यार कितें? विमर्सो या इंगलीश भाशेंत criticism   म्हळ्यार एका कलेचें, साहित्याचें ओट्टारे अवलोकन कर्चें. तशें म्हळ्यार, खंयच्या आयामांनी ती कला बळिश्ट आनी खंयच्या विचारांनी ती असकत म्हण वोरोंवचें विग्यान. हांवें विग्यान म्हळें. तशें म्हण विमर्सो विग्यान्ंच जायजय म्हण ना. विमर्सो कलायी व्हय. पूण हर एका विमर्शाक एक आदार सूत्र कांय तऱ्यी आसताना मात्र विमर्सो पात्येंवच्या तसलो जाता; ना तर व्यक्तिगत जावन उर्चो संभव आसा.

साहित्य विमर्सो म्हळ्यार वाचप्यान एका साहित्य कृतिये सवें कर्चो एक संवाद्यी व्हय. हो संवाद साद्य जायजय तर वाचप्याक त्या कृतियेचें पाटथळ (context) कांय थोडें आर्थ जायजय. दाकल्याक सोळाव्या शतमानांत शेक्स्पियरान बरयिल्ले नाटक आज आमी आर्थ करिजे तर, त्या नाटक रचणेचो संदर्भ, परिसर मात्सें समजोन घेजय जाल्ली गर्ज आसा. एका साद्या वाचप्याक हें कषट जायत. देकुन्ंच एक हेळल्लो विमर्शक वाचप्याक ह्या दिशीं कुमोक करुंक सक्ता.

हर एक व्यक्ती थंय एक विमर्शात्मक दीषट खंडीत आसा. तशें म्हण विमर्सो म्हळ्यार खोडी काडचें न्हंय, जावंक हर एका विमर्शांत खोडी जरूर आसतात. कशें हर एका कलाकारा थंय, साहिती थंय विमार्शात्मक दीश्ट आसता, एका सहृदयी थंय, वाचप्या थंय्यी विमर्शात्मक दीश्ट आसता, आसाजे पडता. `मात्याक ओतल्लें पांयाक देंवता’ म्हण एकलो कोणायी विशीं उलयता तर, थंय ताची विमर्शात्मक दीश्ट आसा. `हो तांत्यांतच साद घाल्ता’ म्हण एकलो अन्येकल्या विशीं सांग्ता तर, थंयसऱ्यी एक विमर्शात्मक नदर आसा. कोण खंयच्या कालेतिचो, खंयच्या संयभाचो म्हण विशलेशण कर्न्ंच उलोवपाक देंवची रीत हर एकल्याक अपलेसतकीं येता. `ती लायो फुटल्ले बरी पुटता’ म्हळ्ळे थंय एक विमार्शात्मक दीषट पळेव्येत. हाका पूरक जावन हर एक भास, आनी भाशेचो प्रयोग आमकां आमच्या विमर्शा नद्रेक आदार जाता. मालघड्यांनी तेदाळा तेदाळा म्हणचें हांवें आयकालां: आमच्या काळार आमी गाद्यांक उदाक वाववन सागोळी केल्या. म्हळ्यार त्या काळार कषट चड आसल्ले. आतांच्या पिळगेक कषट कळीत नांत, सर्व सलीस जालां म्हळ्ळें विमर्शात्मक चिंताप आमी थंयसर पळेव्येत.

तशें म्हण हर एक विमर्शा नदर साहितीक जाता म्हण न्हंय. पूण हर एक साहितीक विमर्शाक, मनशाची विमर्शा कालेत आदार जाता म्हळ्ळें मात्र सत.

`कले खातीर कला’ (Art for Art’s Sake)

साहित्य या खंयच्यायी प्रकाराच्या कले थावन कांय सामाजीक बरेपण या समाजे थंय जवाब्दारी आसागी? एक्निसाव्या शेकड्या लागायत ह्या लग्ती कांय थोडो वाद विवाद विमर्शा शेतांत जावन्ंच आसा. `कले खातीर (Art for Art’s Sake) म्हळ्ळें व्याख्यान पयलें फ्रेंच कला संसकृतेंत उदेल्लें तें उपरांत इंगलिषांत आनी इतर भाशेंनिंयी लोकामोगाळ जालें. बेनजमीन कोन्सटांट, एडगर अलन पेÇी हांच्या साहितीक दिषटिंत कला, या साहित्याक हेर कसलोयी उद्देश ना, कलाच ताचो उद्देश म्हळ्ळो वाद दिषटीक पडता. एक कला केवल एक अभिव्यक्ती जावनासतां, त्या कलेक नैतिकतेचो लेप दीवन सामाजीक जवाब्दारी दीजय म्हण ना म्हळ्ळो तांचो वाद.

पूण हो वाद क्रमेण मार्क्सिसट चिंत्प्यां थावन आनी इतर तत्व्शासत्रीं थावन विरोदाक ओळग जाल्लो दिसोन येता. तत्व्शासत्री नीचेन सांगचे प्रकार, एक कलाकार आपल्या कलेंत ‘अपलेंपण’ व्यक्त कर्ता(Being). तशें असतां एक कला कलाकारा थावन मेकळी न्हंय म्हळ्ळो वाद ताचो.

मार्क्सिसट चिंत्प्यांनिंयी कले खातीर कला म्हळ्ळो वाद ओपून घेवंक ना. तांचे प्रकार, खंयच्या साहित्यांत कांय थोडें सामाजीक, तशेंच कामेल्यांक, दणसतेल्यांक आदार जांवचे तसलें कितेंयी नांगी, तसलें साहित्य पोकोळ. तितलें मात्र न्हंय कले खातीर कला म्हळ्ळ्या तत्वाचेर घडल्लें साहित्य क्रमेण गिरेसतां आनी दुबळ्यां मदें चडीत अंतर रचता मात्र न्हंय तांकां पयसा पयस कर्ता.

चारित्रीक दिश्टीन पळेल्यार, कला या साहित्यान थंय हांगा सामाजीक बदलावण हाडच्यांत खेळल्लो पात्र जरूर दिसोन येता. रषयाच्या क्रांती संदरबीं, म्याक्सीम गोर्की तसल्यांचें साहित्य निजाकी निर्गतीक लोकाक चडीत स्पूर्तेचें जावनासल्लें. पी.बी. शेल्लिच्यो कविता फ्रेंच क्रांतेक स्पूर्ती जाल्यो म्हळ्ळो वाद्यी आसा. इंडसट्रियल रेवेल्यूशनाच्या संदरबीं इंगलेंडांत दुबळ्या लोकांनी भोगल्ली इजा चारल्स डिकन्साच्या कादंबरिंनी आमी वाच्येत. आमच्याच कन्नड दलीत बंडाय साहित्यांत्यी समाजेच्या अनीते विशीं, अत्याचारा विशीं निश्टूर ठीका दिसून येता. पूण हें समाजीक सुद्रापा खातीर लिकल्लें साहित्य्गी, या केवल कलाकाराची अभिव्यक्ती मात्र्गी तें सांगचें कषट. आमच्याच कोंकणी समाजेच्या आचरणांची, थोड्या थोड्या उणेपणाची विमर्शात्मक नदर आमच्या मालघड्या लेककांच्या साहित्यांत आसल्ली. क्रिसतांवाचेर जाल्ल्या जुलुमा विशीं वी.जे.पी.च्या चारित्रीक कादंबरिंनी वाचुंक मेळता. तशें म्हण ह्या द्वारीं सामाजीक बदलावण जाल्यागी म्हण नक्की करुंक जायना.

बहूष हर एका सामाजीक समस्यांक जवाब दिंवचो एका कलेचो, साहित्याचो उद्देश खंडीत न्हंय. पूण साहित्यान या कलेन जापी दीनां तरी, सवालां खंडीत उटयजय. सहृदयिंक चिंत्पाक लायजय. तेदाळा मात्र साहित्य या खंयच्यायी कलेचो उद्देश सार्थक जाता. आनी असल्या सवालांची ओळोक कर्न दिंवची जवाब्दारी विमर्शाची जावनासा.

विमर्शा फोर्मलिसम

विमर्श्याचो अन्येक प्रकार फोर्मलिसम. तशें म्हळ्यार कलेच्या वसतूक न्हंय बगार ताच्या रूपाक चडीत गुमान दीवन कर्चो विमर्सो. साहित्य तर, थंयसर वापारल्ली भास, सब्द, व्याकरण, उत्रांवोळ इत्यादीक गुमान दीवन हो विमर्सो चल्ता. पावलो पिकासो तसल्या कलाकारांनी क्यूबिसम कला लोकामोगाळ कर्ताना, या रश्यांत ऐसन्सटैन तसल्या चलनचित्र दिरोक्तोरांनी निर्मिल्लीं मोंटाज आदारीत फिल्मां उदेवन येताना फोर्मलिसम चडीत प्रचलीत जालें.

केवल एका कलेच्या रूपाच्या आदाराचेर एका कलेचें विशलेषण कर्चें सार्केंगी? केवल रूपाच्या आदारार एक कला संपूर्ण जातागी? कलेची वसत (subject) नासताना एक कलाकृती उदेवंक साद्य आसागी? हीं सर्व सवालां वाजबी. तशें म्हण हांगासर कलेची वसत नगण्य म्हण न्हय; पूण ती वसत अभिव्यक्त जाल्लें रूप आनी त्या रूपान सहृदयिंचेर उबजांवचो परिणाम प्रमूक जाता. तशें जाल्ल्यान हांगा पात्र कोण म्हळ्ळें प्रमूक न्हंय, पूण ते पात्र कसलें साहितीक रूप घेवन उग्ताडाक येतात म्हळ्ळें प्रमूक जाता. अशें त्या आदाराचेर विमर्सो चल्ता.

नव्योतर विमर्शा संसार

नव्योत्तर साहित्य विमर्शा संदरबीं फामाद फ्रेंच नव्योत्तर चिंत्पी रोलंड बार्त्स हाचें `डेत आफ दी आथर’ वाद गर्जेचो. ताणें सांगच्या प्रकार, केदाळा एक कला या एक साहित्य सृषटी जालां, त्या उपरांत तें वाचप्याच्या आनी विमर्शाकांच्या ताबेक वेता, आनी ताणीं दिल्ल्या विवीद विशलेषणाक ओळग जाता. तशें म्हळ्यार एक कला रचीत जाल्या उपरांत वाचप्यांनी आनी विमर्शाकांनी त्या कलेचेर तांच्या खाशेलेपणान तर्क तीर्प दिव्येत. रोलंड बार्त्स हाणें असलें विमार्शा चिंताप हाडलें तरी कित्याक? तेदोळ म्हणासर विमर्सो literary criticism म्हण फामाद जाल्लो. म्हळ्यार एका साहिती/कलाकारान कलाकृती रचीत केल्लो उद्देश आनी तें परिसर (context) गर्जेचें म्हळ्ळ्या अर्थार विमर्सो चल्तालो.

बार्त्स हाणें सांगच्या प्रकार, कलाकाराचो उद्देश या परिसर संपूर्ण रितीन समजून त्या तेकीद विमर्सो कर्चें असाद्य. एक कला या कृती रचीत जाल्यार ती अमर. आतां मात्र न्हंय शेंबोरो वर्सां उपरांत्यी ती कृती कोणें तरी वाचून/पळेवन अर्थ करुंक साद्य जायजे. त्या वक्ता कलाकार या साहिती थंयसर प्रमूक जायना, बगार ती कला या तें साहित्य प्रमूक जाता, अशें आसल्लो बार्त्साचो वाद. कित्याक, कलाकारालागीं सवालांक जापी सोदून वचुंक जायना; आनी कलाकाराचें परिसर, पाटपडदो संपला. आतांच्या परिसराक तें साहित्य कशें लागू जाता तें मात्र गर्जेचें जाता.

दाकल्याक घेंवचें तर शिवराम कारंतची `मूकज्जीय कनसुगळू’ कादंबरी. हांगाची मूकज्जी शेंबोरां वर्सां आदली. पूण तिणें आपल्या नात्वालागीं पातळांवचे तिच्या संदर्भाचे आटेविटे आजिकी प्रसतूत. त्या देकून, आज ती कादंबरी वाचताना, कादंबरिचो लेखक प्रमूक जायना, पूण मूकज्जी आनी तिचे आटेविटे आजिकी प्रसतूत. कित्याक तसले आटेविटे आजिकी आसात. रूप मात्र वेगळेंच जालां. कोंकणेच्या संदरबीं आमी आमच्या अव्वल साहित्या विशिंयी हेंच सांग्येत. चाफ्राचो `सुणें माजार हासता’, `भांगार मनीस’ इत्यादी नाटक दशकां आदीं लिकल्ले तरी, तांतलो विशय आजूनी प्रसतूत. कित्याक म्हळ्यार, आज सहृदयी ते नाटक देक्ताना आपल्या संदरबाच्या पाटपडद्यान ते पळेता.

वाचप्या केंद्रीत विमर्सो

`डेत आफ दी आथर’ वादाक पूरक जावन असल्या विमर्शाकांनी (Roland Barthes, Norman Holland, C. S. Lewis) अन्येक रितिचें विमर्शा साहित्य लोकामोगाळ केलें. तें जावनासा Reader Response Theory या वाचप्या-केंद्रीत विमर्सो. तशें म्हळ्यार हांगा साहित्य आनी साहितीक सांडून वाचप्याच्या परिसरा थावन, पाट पडद्या थावन, आपल्या जिण्ये अनबोगाच्या नद्रेन वाचप्यान दिंवची प्रतिक्रिया. एक कृती वाचल्या उपरांत, या एक कला आपणें देकल्या उपरांत सहृदयी ती कृती आपल्याच नद्रेन पळेता आनी आपल्या जिण्येक, आपल्या अनबोगांक सरी करुंक पळेता.

हांगा एक सवाल जरूर उटता. एका वाचप्यान या सहृदयीन आपल्या अनबोगा नद्रेन दिल्लो विमर्सो कितलो वसतुनिश्ट? ह्या वादाक विरोद कर्च्या थोड्या चिंत्प्यांनी म्हणचे प्रकार असलो वाचप्या केंद्रीत विमर्सो anarchic subjectivism या व्यक्तिनिश्ट अराजकता जाता. हाका जवाब जावन वाचप्या केंद्रीत विमार्शाकांनी म्हणचें, हो विमर्सो वसतुनिश्ट्यी व्हय, व्यक्तिनिश्ट्यी व्हय.

तशें पळेवंक गेल्यार खंयचो विमर्सोयी संपूर्ण वसतुनिश्ट उर्ता म्हण सांगचें कषट.  हर एका विमर्शांत, जशें साहित्यांत, वाचप्याचें धोरण कांय थोडें खंडीत मेळून आसता तें नेगारुंक जायना.

`डेत आफ दी आथर’ वादाचे सकारात्मक आनी नकारात्मक विषय कितेंयी आसूं. पूण एक कलाकार या साहिती, एक कृती या एक साहित्य रचताना, इल्लो इल्लोच मेल्या शिवाय एक प्रामाणीक कृती उदेवंक साद्य्गी म्हळ्ळें सवाल हांगा गर्जेचें. जशें एक पत्र्कर्त, आपलें धोरण कितेंयी आसूं, जाल्ले घडीत वसतुनिश्ट रितीं पळेवन त्या घडिताक नीत दिंवचें प्रेतन कर्ताना मात्र एक प्रामाणीक पत्र्कर्त जातागी, तशेंच साहितीन एक साहित्य लिक्ताना, आपल्या पात्रांच्या भितर घुसोन तांचेबरी चिंतुंक, तांचेबरी उलवंक सुरू करिजे पडता. हें केदाळा जायना, साहित्य अपूर्ण जाता.

एक दाकलो दितां. आलनहळ्ळी कृषण हाची एक अपूर्व कादंबरी `परसंगद गेंडेतिम्म’ हांगासर गेंडितिम्म नाडकार, अविद्यावंत. पूण ताका मेळल्ली बायल आधुनीक – पौडर घाल्ची, बाडी (ब्रेसियर) घाल्ची. आतां, आलनहळ्ळीन हे पात्र लिक्ताना, गेंडेतिम्म जावंक आसा, मरंकी (गेंडेतिम्मची बायल) जावंक आसा. आनी आलनहळ्ळीन हें बोवच नाजूक रितीन केलां.

कोंकणेंत एट्येलाच्या `वेळ घडी’ कादंबरिंतले पात्र – लुजे आनी दुजे. हांगासर एट्येल लुजेबरी उचांबळियी जाता, दुजेबरी राजांवीक आनी प्रशांत्यी जाता. `अमास एंबुदू अमासन हेसरू’ म्हण देवनूरू महादेव आपली `अमास’ काणी आरंब कर्ता. अमास म्हळ्ळ्या निम्न वर्गाच्या चेर्क्याच्या पात्रा भितर महादेव परकाय प्रवेश कर्ता.

साहित्याक विमर्सो कितल्या गर्जेचो?

विमर्शांत सबार पावटीं व्यक्तिनिश्टता येता व्हय. पूण चडताव राजकीय्यी घुसता. कन्नडांत नवोदया साहित्य उदेवन आयिल्ल्या संदरबीं लिकचे चडताव कवी भामणांचे जावनासल्ले. कुवेंपू एकलो मात्र शूद्र कुळियेचो. देकून परोक्ष रितीं कुवेंपूक हे भामूण कवी आनी विमर्शक हिणसिताले. तांकां जवाब दीवंक म्हळ्ळ्याबरी कुवेंपून संसकृत काव्य शैलेर `श्री रामायण दर्शनं’ बरयलें. ताच्या एका कवितेंत कुवेंपू आपल्या विमर्शकांक आनी विरोद्यांक विचार्ता: `नानेरुवेत्तरके नीनेरबल्लेया?’ कुवेंपून ताच्या काळाच्या विमर्शा राजकीयाक ह्या परीं जाप दिल्ली.

सबार पावटीं आमकां कळीत आसुनगी, कळीत नासतानांगी, आमच्या सर्व विमर्शांनी राजकीय मिसळोन आसता. खंयच्या परिसरांत्यी आमी राजकीया थावन मुक्ती जोडचें बोव कषटांचें. तशें म्हण साहित्य या इतर कला विमर्शांत जर राजकीय मिसळात, त्या विमर्शाची दिशाच चुक्ता आनी बरेपणाच्याकी चड देस्वाट जाता तें आमी समजाजय. निषटूर विमर्सो खंडीत जायजय. पूण विमर्शाकान राजकीया थावन या राजकीय लग्ती धोरणां थावन एक वृत्तिपर अंतर (professional distance) दवर्चें गर्जेचें.

आयच्या संदरबीं विमर्शाची गर्ज कितें? आयच्या आदुनीक काळार, विमर्शाची गर्ज हर काळाच्याकी चडीत आसा तें आमी ओपून घेजय. आयचो काळ जावनासा सामाजीक अंतर्जाळिचो, वाटसाप आनी फेस बुकाचो काळ. आज फट गजाली सत म्हळ्ळ्या रितीं हर एका माद्यमांत फायस जावन्ंच आसात. फट धा पावटीं उचार्ताना तें सत जाता म्हळ्ळें धोरण आज दिसून येता. अयचो काळ post truth काळ म्हण थोडे वोलावन आसात. तशें म्हळ्यार एक विषय ताच्या वसतुनिश्ट जावन पळेंवच्याकी चड, भोगणांक, सिंतिमेंतांक जाग्रत कर्च्या दिशेन उलोंवची संसकृतीच ही post truth संसकृती. सत्यी आज सांदरबीक शिवाय संपूर्ण (absolute)

न्हंय म्हळ्ळें आमच्या राजकीय मुकेल्यां थावन आमी समजोंक सक्तांव. वसतुनिश्ट जावन समजोंच्याकी, आर्थ कर्न घेंवच्याकी आपणाक कितें दृढ भोग्ता तेंच सत म्हण ओपून घेंवचो काळ आयचो. हाका पूरक जावन आयचीं सामाजीक माद्यमां समाजेक चड आनी चड पोकोळ आनी तितलिंच समाज विरोदी मौल्यांनी भरून आसात. असल्या आयिन्न घड्ये हऱ्येकल्यान आपली विमर्शात्मक दीश्ट आनिकी चडीत तेज करिजय जाल्ली गर्ज आसा. पळेल्लें सक्कड, वाचल्लें सक्कड एकाच उस्वासान ओपून घेंवच्याकी तज्वीज करिजय तें आयच्या संदरबीं चडीत फायद्याचें मात्र न्हंय अनिवाऱ्य्यी व्हय.

साहित्याच्या संदरबिंयी असली तीक्षण दीषट ना तर साहित्य प्रोपगांडा जांवची साद्यता आसा. तशें आसतां साहित्याची खोड काडची जवाब्दारी एका विमर्शाकाची. दाकल्याक `ड विंची कोड’ बरयिल्लो ड्यान ब्रौन सबार फटी सतां म्हळ्ळ्या रितीन व्याख्यान दिता. एस. एल. भैरप्पान `आवरण’ कृती बरयताना ताका आसल्लो उद्देश कसलो? कित्या खातीर ताणें मुसलिमां विरोदी कृती बरयली तें रुजू करुंक असाद्य. पूण ताच्या कृतियेंत ताणें वापारल्ल्या वसतुच्या आदाराचेर आनी रूपाच्या आदाराचेर विमर्शाकान विशलेशण कऱ्येत. पुण्याक ह्या दोन्यी कृतियां वयर विमर्शाकांनी निश्टूर विशलेषण केल्लें पळेव्येत.

समारोप

आकेर कर्च्या पयलें, कोंकणेच्या संदरबीं विमर्शा प्रबेद आनिकी वाडाजे जाल्ली गर्ज आसा म्हळ्ळें हांवें खंडीत सांगाजय. विमर्सो एका रितीं पळेल्यार साहित्याचो संभ्रम्यी व्हय. तसलो संभ्रम कर्च्यांत कोंकणी साहिती आनी वाचपी भारीच सुराती. व्यक्तिगत ठीका कर्च्या ताळणे थावन आमी पयस सराजय. विन्सटन चर्चील हाणें म्हळ्ळें एक उतार आसा:

“Criticism may not be agreeable, but it is necessary. It fulfils the same function as pain in the human body.  It calls attention to an unhealthy state of things.”

(विमर्सो एका रितिचें असमाधान हाडता जावंक पुरो. पूण कूडिंत आसच्या दूकिबरी, ताची गर्ज हर एका कलेक आसा. कूडिंत भलायकी पाटीं हाडुंक कशें दूक आदार जातागी, विमर्सो या ठीका साहित्यांत तसलेंच काम कर्ता.)

हर एका विमर्शाक भास, साहित्य, संसकृतेचें बरेंपण्ंच मान दंड जायजय शिवाय हेर कितेंच न्हंय. त्या दिशीं हर विमर्शाकान आपलें धोरण स्पषट कर्ची गर्ज आसा. सर्व विमर्शाचें, विमर्शाकांचें बरें जांव. v

***

(हें लेकन, जून ३०, २०१९ वेर कर्नाटक कोंकणी लेककांचो एक्तार हाणीं मांडून हाडल्ल्या काऱ्यागारांत मंडन केल्ल्या उलोवपाचो विसतृत भाग)

(लेकक कोंकणी साहिती आनी प्रसतूत सां. लुवीस कोंकणी संस्थ्याचो निर्देशक)

– मेलवीन पिंटो, नीरुडे