‘पिटी, एय पिटी, कितेंरे तुका भास येनांगी? कितले दीस्थावन सांग्तां तो दळदीर बांक मोज्या दोळ्यां मुकलो काड म्हण. पूण तुज्या कानांक सिसें भरला, सांगल्लें कानाक वचना.’
“बाबा… तें… तो… माम आयकना. ताका कित्याकगी ह्या बांकाचेर एका रितिची वोड. काडतां म्हणतना वचोन ताचेर वोमतोच निदता.”
‘निदनासतां कितें? ताका आतां एलेड ओंजी मरल, एल्पेड ओंजी मरल. आवक कावळ्याचें मागोन घेवन आयला. फोंडाक वेचे दीस जाले तरी बूद बसोंक ना. पळे… सांग म्हाका तुका हांवें सांगल्लें नाटवतागी ना. पळेरे…… तूं तरी दोळे सोडन पळे. कोरोडांचो बंगलो, लाकांनी फर्निचर घाल्यात इंटिरियर डेकोरेशन पळयिल्लो मोनो जाता. आस्पासच्या गांवांनी असलो आन्येक बंगलो मेळचोना. असल्या ह्या रावळेराक हो बांक कितें काळो तिबोयेरे, भुर्ग्यापणाथावन हो बांक पळेवन पळेवन थकलां ताचीं व्हडविकाय आयकोन आयकोन केप्पो जालां.’
“सांग्रे आसागी हाका येक नाजूकाय? व्हडा मोणा फात्रा तितलो जड. कितें हाका माणकां मोतियां बसयल्यांतगी? वा जाणारी सुताऱ्यान डिसैन कांतैलां? एकल्याक हालवंक जाैनातलें हें खडाप, उकलुंक जाल्लो तर काडन पागोराभायर उडैतों.” रोयस रागान बोबाटताना पेद्राम पुताचें व्हडपण आयकोनी आयकनातलेपरीं बांकार निदोन वयर जळारिंक पारोत कर्च्ये पालीक पळेतालो.
पिटीक कितें कर्चें म्हळ्ळेंच कळोंक ना. विशेव घेंवच्या पेद्रामासर्शीन येवन “मामा…… ऊट” म्हणालो. पेद्रामाक पिटीक पळेवन हासोंक आयलें. पिटीक ह्या घरांत जांवचें दिसतालें. प्रायेसत बापयक दुडवादीक पुतान आनी ताच्या कुटमान पळेंवची आनी चलंवची रीत उटतां बसताना ताका खेंडून उलोंवचें, पर्की, गत नातलो, भिकारी तशें चलंवचें पिटीक बरें दिसनातलें. पूण… भिर्मोत तो कितें कर्तलो? तो एक सांबाळाचो मनीस. दीस वचचे जाल्यार असलें अन्नाडपण पळेवन्यी पळेनातलेपरीं जियेल्यार मात्र दीस काडुंक साध्य म्हळ्ळें कोडू सत तो बरेंच जाणा आसलो.
“मामा… ऊट त्या खाटियेर बस. हो बांक घरांतलो ह्या रातिभितर भायर घालिजे म्हण बाबान ताकीद दिल्या.”
“कित्याक्रे… तो बांक कितें नाचतागी? उडतागी? वा तुज्या बाबाच्या दोळ्यांक तोप्ता? तें असों पिटी, ह्या बांकाची काणी तुका कळीत आसांगी ना? ना तर सांग्तां आयक…”
मोजो आजो भारी बरो बांधपी. ताणे बांदल्लें बांधप, त्या बांदपांत आसा ती नाजूकाय पळेवन लोक शाभासकी दितालो. मोज्या आज्याच्या एकीनपणाक आनी ताच्या कामाक मेचवोन अप्पू शेटीन मोज्या आज्याक दिल्ली काणीक हो बांक. बांक साधार्णाचो न्हय बीटी पांयांचो आनी साग्वोणिच्या फोळ्याचो. आपल्याच रुकाडांत, अचाऱ्याक सांगोन शेट्टीन करैल्लो बांक हो.
मोजो आजो मोज्या गांवांत इतल्या मानाचो आनी मऱ्यादेचो मनिसकी जाकू परबुलू मळ्यार हेर जातिच्यांक्यी जाय जाल्लो मनीस. आमच्या फिर्गजेंती तो येक नांवाडदीक मानाय, भारी बरो मेसत. कितलीं व्हड व्हड बांधपां ताणे बांदलिं्ल जाणांय? आतांच्येपरी सिमेंट आनी रेंवेंत बांदचीं न्हय, तीं सगळीं गोड, चुनो, माती आनी अंटल्काय घालन कुसयिल्ल्या भर्सापांत बांदल्ल्यो वोणती चीऱ्या फात्राच्याकी घटमूट. ताच्या कामाक मेचवोन सबार वसतू मेळल्ल्यो तरी ह्या बांकातसली दुस्री मेळोंक ना. पळे… तीन तकल्यो जाल्यो तरी आनिकी येक सुवेचो बुराक ना. आनिकी शेंबोर वर्सां गेल्यारी कितेंच जांवचो ना.
पेद्राबाक आज बांकाची व्हडवीक सांगचो संदरब मेळचो देकून भारी उमेदीन सांगून आसताना, रोयस आयलोच्च. “येक पावटी बंध कर तुजें पेंपारें. तुजें हें पुराण आयकोन आयकोन कान केप्पे जाल्यात. एय, तूं कितेंरे भेऱ्यापरीं पळेत्त आसाय? वचरे तो काडन भायर उडय.”
`उडय’ म्हणताना पेद्रामाक मोसतू दुकलें कित्याक तो बांक मळ्यार ताका व्हर्तो मोग…..
“पुता….. कित्याक्रे पिशें पांगुर्तात? जाणांयेरे ह्या बांकार कितली बरीं कामां जाल्यांत, ह्या बांकार पडल्लो रोस कोळसे कोळसे जातीत. कितले जण नोवरे, व्हकलो रोसाक बसल्यात. कितलेश्यो कुडी… सासणाच्या घरा हाचेर निदोन गेल्यात… तुका कित्याक ह्या बांकाचेर द्वेश. केदळा पळेल्यारी ह्या बांकाक पळेवन रागान पेटताय आनी थुक्ताय? हाणे तुका कितें अन्याय केला सांग?”
“थुंकचें? तांकल्लें जाल्यार फोडन उज्यांत लासतों. तुका झडच्याक कित्याक समजना? हो बांक कितलें उणेपण हाडता जाणाय? पोर आयिल्ले मोजे ईश्ट ह्या बांकाक पळेवन कितलें तमाशे कर्ताले मळ्ळें तुका कळीत आसा? हो कितें महान मनश्याच्या उगडासाचो कूऱ्हुगी? तुका प्राय गाडवाची जाली आनिकी बारिकाय कितें मळ्ळीच कळीत ना.”
पुताचें चिंताप बापयक हालवंक लागलें. “पुता… हांव तुज्ये कितलो शिकपियी न्हय बुद्वंती न्हय. मोज्या जिवितांत मेळल्ल्या सुखाच्ये फोळियेची मात्र रूच सांगोंक जाणां. पळे… ह्या बंगल्यांत कोणाकी, भायल्यांच्ये नद्रेक पडोंक असाध्य जाल्लें आन्येक रावळेर म्हाका तुवें तयार करून दिलांय. हांतूं येंवचो वेचो म्हळ्ळो कोणी नां. देकून आसोंदी. हांव आसतां वरेग ह्याच तुवें म्हाका तयार केल्ल्या रावळेरांत आसोंदी. कित्याक हो मोज्या आज्याच्या उगडासाचो. बापायक हांवें उतार दिलां हो सांबाळतां म्हण. हें मालघड्यांचें दायज, मालघड्या पुताकच ही आसत मेळजे मळ्ळी ताची आशा आसली. देकून हें आपणांवचें भाग म्हाका फावो जालें.”
“ओहोहो.. हो बांक मैसूर्च्या राय घराण्यांतलो. संततिथावन संततीक येंवचें माणकां मोतियांचें सिंहासन!”
पुताचें तें मात्यावयलें उलोवणें पेद्रामाक आडूक लागलें जाल्यारी पुताक म्हालघड्यांचें बरेपण कळीत करिजे म्हळ्ळी आपेक्षा आनिकी वाडली.
“पुता… तूं बांकाविश्यांत उलैनांय. तुज्याच मालघड्यांक अक्मान कर्ताय. बांक म्हण कीळ करिनाका. हाचो महत्व कळ्ळ्यार खंडीत तूं हो सांबाळतलोय.”
“आहाहा… हो बांक… पर्नो नाकारी बांक! हाका महत्व? पिटी, तूं कितें पळेताय? काड्रे तो मोज्या दोळ्यां भायर कर.”
“रोयस… नाका पुता, आयक”
“ना… तो मोज्या घरांत आसोंकच नजो. काडिना जाल्यार आज रातीक पेट्रोल घालन लासां्त!”
आतां पेद्राम एक अंत्य दीवंक आयतो जालो. “नाका पुता…तितलें महान काम हातीं घेनाका. तुका हो आसोंक नजोमू? बांकाखातीर आमी मासां खांवचीं नाका. पिटी, तूं हो बांक व्हर. खंडीत ह्या बांकांत आसलीं बेसांवां तुजी जिणी बदलितेलीं.”
पिटिकी त्या बांकाचेर वोड. जाय मणोंक भिरांत, आतां पेद्रामानच हात उकलून दिताना ताका मोसतू संतोस जालो.
“कित्याक्रे पळेताय? व्हर व्हर तुजें दार कसें उगडता पळेयां” नंजी वोंकून गेलो. पेद्रामान मोगान तो बांक पुसलो, ताच्या त्या साय मांडल्या दोळ्यांनी दुकां देंवली, दोगांनी मेळोन बांक भायर व्हर्ताना पेद्रामाक आपलें मासच वोडन व्हर्च्येपरीं भोगलें.
***
“डाडा, म्हाका बैक जाै.” P.U.C. चें मेट चडच्या सोहनाचें डिमांड बापय रोयसालागीं. आनिकी खाड मिशी सार्की ना, ड्रैविंग लैसन्स मेळोंक ना. आपलो पूत आनिकी मैनर मळ्ळें ध्यान रोयस्साक ना. आजकाल आपणाच्या इश्टांच्या भुर्ग्यांनी असलीं वाहनां घेवन रसते मेजतना आपल्या पुतान कित्याक सोडुंक नजो मळ्ळो वाद. सांगाताच शालिनीक पुतान विचारलेले घडियेच मेळजे मळ्ळी आशा. देकून पुतान विचारलेलें तवळच दीजय मळ्ळें चिंताप. देकून पुतान केदाळारी कितेंय विचार्चें आवय सांगाता आसताना. कित्याक तवळ ती वसत खंडीत मेळताली.
रोयस नांवाडदीक कोंट्रेकटर ताचें नशीब बरें आसलें. माती आपडिल्यारी भांगार जांवचे दीस देकून ताचें नांव आनी वावर भरान वाडलो, थोड्याच वर्सांनी कोरोडपती जालो, ताचो व्यवहार वाडताना अंगलाप चडलो. सवकास बापायन शिकयिल्लें एकीनपण, प्रामाणिकता, सत आनी नीत ताचेथावन फोळन धांवली. स्वार्ती तो जालो. ताच्या आशेच्या दऱ्यांत उचांबळायेचें वादाळ उटलें. होरबोसाची गड मिकवाली. मनश्यापण मेलें, दुडवाचो राक्कोस घर्जालो.
***
सोहनाक बैक बुक्क कर्ताना आजो, पुताच्या ह्या कुर्ड्या मोगाक कावजेलो. आवैच्या दुदाची रूच चाकल्ले ते वोंट.. सिग्रेटिचो धुंवोर सोडून तांबड्या रंगाथावन काळ्या रंगाक पर्तल्ले. आजो नात्वालागीं चार गजाली करुंक आंवडेतालो तरी नातू आज्याक पळेवन्यी पळेनातल्यापरीं कर्तालो. उलो केल्यारी “आयक मोजे शिमजे” मणोन वेतालो.
हांगा थंय जांवचीं अवगडां आयकोन पेद्रामाक पयलीच भिरांत. नात्वाक आजो पांयापंदलें कसताळ जाल्यारी आज्याक आपलें दायज मुकार्सुंचो भियाळो हो नातू मळ्ळो अबिमान. आपली संतत आनी कुटम बांदून हाडचो गांच हो नातू मळ्ळो गौरव.
पूण… नातू ह्या पिक्या केसांच्या आज्याची सावळी लेगून कांठाळतालो. दुडू आनी ग्रेसत्कायेच्या गर्वान पेद्रामागेलें देवास्पण सणस खावंक लागलें. हो मातारो सगळो दीस तें हें नोवेनां, मागणीं, तेर्स कर्तालो. उरुल्लीं तेगां सांता खुर्साची कुरू लेगून काडिनातलीं.
पाद्री सेर्मांव सांग्ताना मिजासकी दाकोवंक मिसाक वेतालीं. तांच्ये गर्जे आनी मर्जेच्या मनश्यांलागीं उलवन पाटीं येतालीं. सांगाता बसोन जेंवचें. खांवचें नातल्लेंच. आपापल्या वेळापर्माणे मेजार मांडून दवरलेलें खातालीं.
पेद्रामाक कामाच्या चेडवान दिल्लें तेंच ताच्या मर्जेचें जेवाण. भिर्मत! ह्या दिसांनी पेद्रामाक खांवची जब्बोर आशा. तांतुंयी गोडसें मळ्यार जीव. बाजल्लें मास, मासळी खावंक जीब आंवडेताली. चेडवालागीं लज सांडून विचारल्यारी दीनातलें. शुगर येता, बी.पी. चडता अशें मणोन चाप्पे, आळनी दीवन सतयतालें. पयलें थावन खेल्लो जीव आतां तोंडभर उलोंवकी ना. पोटभत खांवकी ना. पेद्राम चिंत्तालो: `मोज्या दोळ्या मुकलीं मोर्तात, हांव कित्याक मोरना.’
***
बैक हाताक मेळतच सोहनान भुंय सोडली. वाऱ्यार उबलो, केदळा कोलेजीक वेता केदळा घरा येता? खंय आसता? खंय वेता? खबर ना. आयिल्लोच वेळ, ताणे घाल्लोच ताळ. पेद्रामाक घर्चीं मनश्यां परत घराभितर येता पऱ्यांत नीद ना. उग्त्या जनेलाथावन गेटिकच पळेता. कित्याक तो तांचो मोग कर्ता.
“पिटी, बांक सार्को आसामू? भुर्ग्यांथावन सांबाळ. सरी कोयती घेवन घाय कर्तीत” पिटी घरा भितर रिग्ताना पेद्रामाचें सदांचें रजार. आपल्या मोगाच्या मनश्याथावन पयस जाल्लें दूक ताचें.
पिटीक कळीत आसां पेद्रामाक त्या बांकाचेर आसल्लो मोग आनी वोड देकून…
‘आबा, भियेनाका बांक सुरक्षीत आसा…” पुताक आनी सुनेक हें आयकाताना उजो पेटतालो. ‘म्हाताऱ्याक बांकाची गिरांत लागल्या. मेल्यार पेटेसंगीं बांकी फोंडांत दवऱ्यां, ना तर उटोन येवंक आसा.” पूत आनी सून कितलें उलैल्यारी पेद्रामाक मात्र बांकाक विस्रोंक जावंकच ना.
रोयस आतां सांज जाताना तांबडो जातालो. पियोणें चडताना पेद्राम भियेलो, पियोणें नातलें कुटम ताचें. ताचो आजो, बापय गांवचो लुवाद जावन लोकाची सेवा करून पियोणें आसच्या लोकाक सार्के वाटेक पर्तिल्ले मानाय. मतायसागेलें मान, मऱ्यादेचें घराणें. पयलो आमी सोरो पियेतांव. उपरांत सोरो आमकां पियेता. पूण… आज आपणाचें कुटम आमाल घेवन बसतना पेद्रामाक तडवना…
‘पुता… नाकारे आमालाच्या चिकलांत पडनाका. शालिनी घोवाक बूद सांगची सोडन तुवेंय ग्लास घेतलाय?”
“रोयस… म्हताऱ्याचे कर्करे सुरू जाले. बऱ्यान सांग्तां भितर वच, ना तर…” उटलेंच्च. पियेवन बिंडां सार्के जाल्ले दोळे, आड पडची जीब, नियंत्रण चुकल्ले कुडिची आवसता पळेवन पेद्राम गेलो.
फेबरेर १४ तारीक. वेलेंटैन्स डे. आज सोहन गेलो हीरोबरी. आवय आनी बापयच्या पाकेट मनीन बोल्स दाट जाल्ले. आवय पुताक झुजाक दाडच्या सोजेरापरीं दाडताना आजो जनेलांतल्यान तिळतालो.
***
दनपार पर्तालो, भुंयक काळोक दाटेलो. गेल्लो नातू आनिकी येवंक ना. आज्याक भिरांत. गेटीर आसल्ली दीश्ट पाटीं काडुंक नाका. सून पिक्निकाक गेलां. पुताची खबर ना. भायर भितर गेलो. हेरांनी पळैल्यार बचावी ना.
फोन वाजोंक लागलें. कामाच्या चेडवान उकुल्लें. कुडके कुडके उत्रांनी उलैतान कांय समजोंक ना. रोयसाचो मोबैल नंबर दिलो.
“कितें जालेंगो माग्गी? कित्याक रडताय?” “आबा… सोहन बाबाक एक्सिडेंट जावन …तो..”… पेद्राब थंयच बसलो. ताच्या दोळ्यांक काळोक आयलो. थोड्या वेळान वाहनां येवंक लागलीं. लोकाची खातड जाली. म्हातारो पेद्राम पळेत आसलो. रोयस सगळोच गळल्लो. इश्टांनी हाडन ताका सोफार बसैलो. थोड्या वेळान सून आयलें. हाच्या दोळ्यांनी दुकांच नांत म्हण चिंतल्या ताका आतां तें रडताना… “तुज्या पुताचें खुनिगार्न” म्हण सांग्यां तशें भोगलें. “आतां अंबुलेन्स येतेलें. ‘बांक’ खंय आसा?” एकलो विचार्तालो. सोदुंक लागले. खंय आसा? कोणागेर आसा?
सेजार्च्या हेर जातिच्यांनी दीवंक इनकार केलें. मेल्ले कुडीक दवरुंक हिंदू लोक तयार नातले. क्रिसतांवांगेर आजकाल बांकच नांत. मोलाधीक सोफा कदेलां मात्र सोभतालीं.
पेद्राम पळेतालो. ताका आपल्या आज्याच्या बांकाचो उगडास आैलो. कितलेशे नोवरे आनी होकलो रोसाक बसोन कुटमा जिवीत बांदून आसात. कितलेश्यो मेल्ल्यो कुडी त्याच बांकार तेल रोस आनी हळ्ळेच्या न्हाणियेंत न्हावन सासणाच्या घरा पावल्यात. कितल्लेश्या मर्णा पेटांक ह्या बांकान विशेव दीवंक ना. पूण मोज्या पुताक तो कीळ जालो. हांव तांतूं निदोन वचोंक आशेल्लों. पूण… “तुका चंदनाचो बांक हाडन धाडतां मळ्ळ्या मोज्या पुताक देवान कसली शिरांट मारली? कसलो निरबागी हांव! मोजो पूत मोजें मरण आशेल्लो. पूण हांव आज मोज्या रग्ताच्या पीपऱ्यांक धाडतां” पेद्राम मनांतच जाल्लीं घडितां चिंत्तालो.
बांकाक गेल्ले सर्व रित्या हातांनी पाटीं येताना… “पिटी वचरे पुता… तुमचो तो बांक हाड” मणताना शालिनी आनी रोयस उसकेवन उसकेवन रडोंक लागलीं.
